دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری، نوعی از دیابت می‌باشد که در زمان حاملگی بصورت افزایش قندخون تشخیص داده می‌شود. علت آن هورمون های ترشح شده از جفت است که اثرات ضد انسولینی دارند که با ترشح انسولین توسط سلول های لوزالمعده مادر اثر این هورمون ها خنثی می‌شود ولی مقدار ترشح انسولین افراد مستعد برای جبران کافی نیست. افزایش غیر طبیعی قند خون در دوران بارداری می‌تواند منجر به ایجاد عوارض برای مادر و جنین شود لذا پیشگیری و کنترل آندر طی دوران بارداری ضروری می‌باشد.

تشخیص دیابت بارداری:

دیابت بارداری اغلب بدون علامت است. به همین دلیل است كه در تمام زنان حامله بین هفته های 24 و 28 قند خون اندازه گیری می شود. این کار معمولا در یک یا دو مرحله و با استفاده از محلولهای قندی با غلظت های مختلف (50، 75 یا 100 گرم) طبق نظرپزشک انجام می‌شود. دیابت باردای به ندرت ممکن است همراه باافزایش شدید قندخون و علامت دار باشد که در این صورت مادرنسبت به شرایط معمول بیشتر تشنه، گرسنه و دچار تكرر ادرار می‌شود ولی این ها علائم شایعی در زمان حاملگی هستند و الزاما نشان دهنده دیابت بارداری نیستند.

با این حال، در صورتی كه خطر ابتلا به دیابت بارداری در مادر بیشتر باشد (مانند سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی ) و یا علائمی از دیابت را داشته باشد (نظیر وجود قند در ادرار ) اندازه گیری قند خون در اولین ویزیت زمان حاملگی و بعد از آن در صورتی كه نتیجه آزمایش اول منفی باشد بین هفته های 24 و 28 انجام می شود. بالا بودن خفیف قند خون دلیل بر ابتلا به دیابت بارداری نیست ولی بیمار باید برای تشخیص قطعی طبق نظر پزشک مجدداً مورد آزمایش قرار گیرد.

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری:

• سن بیش از 25 سال

• اضافه وزن و چاقی

• سابقه دیابت نوع 2 در افراد درجه اول خانواده

• قرار داشتن میزان قند خون در فاز پیش دیابت قبل از بارداری(بالاتر از 100 میلی گرم بر دسی لیتر)

• داشتن سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی

• تولد نوزاد با وزن 4 کیلو گرم و یا بیشتر

• سابقه تولد نوزاد مرده

عوارض دیابت بارداری:

این عوارض را می‌توان تحت دو گروه عوارض مادری و جنینی مورد بررسی قرار داد:

عوارض مادری:

• بالا رفتن فشارخون (مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی)

• پاره شدن نابهنگام کیسه آب و زایمان زودرس

• عفونت های ادراری در نیمه دوم بارداری

عوارض جنینی:

• رشد زیاد از حد جنین (ماکروزومی)

• سخت شدن زایمان بعلت درشتی جنین

• افت قندخون یا کلسیم نوزاد

کنترل مناسب قند خون حین بارداری منجر به کاهش احتمالعوارض فوق می‌شود.

درمان دیابت بارداری:

کنترل دیابت بارداری یعنی انجام اقدامات لازم برای نگهداری قند خون خود در محدوده طبیعی.

روشهای کنترل دیابت بارداری:

• رعایت برنامه غذایی تحت نظر کارشناس تغذیه

• انجام ورزش های مناسب درصورت عدم وجود محدودیت

• استفاده از داروهای تزریقی (انسولین ) یا داروهای خوراکی مانند متفورمین

برنامه ی غذایی برای افراد مبتلا به دیابت بارداری:

• در برنامه غذایی خود از تمام گروه های غذایی استفاده کنید.

• سعی کنید غذای مورد استفاده خود را در دفعات بیشتر و با حجم کمتر استفاده کنید (در 3 وعده اصلی و 2-3 میان وعده)

• مواد غذایی قندی مثل شیرینی ها، قند، شکر، عسل، خرما را می‌توان بمقدار بسیار کم با نظر کارشناس تغذیه استفاده کرد.

• مواد غذایی نشاسته ای مثل نان، برنج، سیب زمینی و ماکارونی را در میزان توصیه شده توسط کارشناس تغذیه مصرف نمایید.

• روزانه حتما از مواد غذایی فیبردار مانند میوه، سبزی، حبوبات و غلات سبوس دار استفاده کنید.

• به خاطر داشته باشید كه نیاز شما به گروه شیر و لبنیات بیشتر از زمانیست كه باردار نیستید.

نکته: رژیم مناسب رژیمی است که ضمن تامین نیازهای مادر و جنین، و پرهیز از ناشتایی طولانی مدت منجر به افزایش وزن مورد نیاز در طی بارداری شود. بنابراین ثابت ماندن یا کاهش وزن به هیچ وجه در طی بارداری مطلوب نمی‌باشد.

ورزش مناسب برای دیابت بارداری:

ورزش با شدت و مدت مناسب برای کنترل دیابت بارداری کمک کننده است و باید به تمام زنان دچار دیابت بارداری که منعی برای فعالیت بدنی ندارند و یا دچار ناراحتی نمی‌شوند توصیه شود. در این میان، ورزش های هوازی مناسب تر هستند و پیاده روی در دسترس ترین آنها می‌باشد.

طول مدت ورزش حداقل 30 دقیقه در روز است که می‌تواند به دو یا سه قسمت (هربار 10 تا 15 دقیقه) نیز تقسیم شود. شدت ورزش بایستی متوسط و تندتر از پیاده روی معمولی باشد. برای انجام ورزش الزامیبه خارج شدن از منزل وجود ندارد، مانند دویدن آهسته درجا.

درمان دیابت بارداری با تزریق انسولین (در صورت نیاز)

تزریق انسولین برای کنترل دیابت بارداری هیچ ضرری برای مادر و جنین ندارد.

در بعضی از موارد اقدامات غیردارویی قادر به حفظ قندخون در محدوده مناسب نیست و مادر باردار نیاز به استفاده از دارو پیدا می‌کند که معمولا انسولین است ولی در موارد خاص و با نظر پزشک معالج می‌توان از داروهای خوراکی مانند متفورمین نیز استفاده کرد. پزشکتان نحوه تزریق انسولین را به شما خواهد آموخت. این کار با استفاده از سرنگ یا قلم های انسولین انجام می‌شود.

نکته: شروع انسولین به معنی رها کردن رژیم غذایی و ورزش نیست و این دو بایستی هماهنگ با مصرف دارو ادامه یابند. همچنین تزریق انسولین هیچ ضرری برای مادر و جنین ندارد زیرا نمی‌تواند از طریق رگهای خونی جفت به او انتقال یابد برعکس استفاده از انسولین درصورت نیاز و کنترل قندخون در محدوده مناسب می‌تواند منجر به کاهش عوارض مادری و جنینی شود.

دیابت بارداری بعد از زایمان:

دیابت بارداری معمولا با زایمان برطرف می‌شود ولی این افراد بویژه درصورت کم تحرکی و زیاد شدن وزن درخطر ابتلا به دیابت نوع 2 در سال های آتی عمر خود هستند بطوریکه نیمی از این افراد در طی 20 سال پس از زایمان ممکنست مبتلا به دیابت شوند و مجددا تاکید می‌شود که رژیم غذایی مناسب و تحرک مناسب و همچنین شیردادن این خطر را در آینده کاهش می‌دهد. 4 تا 12 هفته بعد از تولد نوزاد باید قند خون مادر اندازه گیری شود و درصورت طبیعی بودن این کار سالیانه تکرار شود. مادرانی که سابقه ابتلا به دیابت بارداری را دارند باید به خاطر داشته باشند احتمال بروز دیابت در حاملگی بعدی شان و همینطور احتمال ابتلا ی آنها به دیابت نوع 2 بیشتر از افراد عادی است.

جهت آشنایی با انواع دیابت می توانید مقاله "آشنایی با بیماری دیابت و انواع آن" را مطالعه کنید.